Διακυβέρνηση του Συστήματος Έρευνας και Καινοτομίας (Ε&Κ)

To σύστημα διακυβέρνησης της Έρευνας και της Καινοτομίας στην Κύπρο έχει πρόσφατα αναθεωρηθεί μέσω Απόφασης του Υπουργικού Συμβουλίου με ημερομηνία 9/10/2018.

Το νέο σύστημα καταγράφεται ως ακολούθως:

ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ

(α) Υπουργός Οικονομικών ως αρμόδιος Πολιτικός Προϊστάμενος για την Έρευνα & Καινοτομία (Ε&Κ).
Tα θέματα Έρευνας & Καινοτομίας (Ε&Κ) εντάσσονται στο χαρτοφυλάκιο του Υπουργού Οικονομικών. Στο πλαίσιο αυτό, ο Υπουργός Οικονομικών αποτελεί τον αρμόδιο πολιτικό προϊστάμενο τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

(β) Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας & Καινοτομίας (ΕΣΕΚ)
Το νέο Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας & Καινοτομίας (ΕΣΕΚ) αποτελεί το κατ’ εξοχήν συμβουλευτικό όργανο της Κυβέρνησης για τον καθορισμό στρατηγικής. Το Συμβούλιο είναι υπεύθυνο για την προώθηση και εφαρμογή της στρατηγικής για Έρευνα, Καινοτομία και Επιχειρηματικότητα, υποβάλλει προτάσεις και εισηγήσεις για θέματα στρατηγικής και παρακολουθεί την υλοποίηση και εφαρμογή θεμάτων που έχουν υιοθετηθεί στο επίπεδο πολιτικής. Επιπρόσθετα, έχει ρόλο εποπτικό και καθοδηγητικό ως προς την υλοποίηση του νέου προτεινόμενου εθνικού πλαισίου Ε&Κ και έχει τη δυνατότητα σχεδιασμού διορθωτικών και εξελικτικών δράσεων αναφορικά με τη λειτουργία του συστήματος και την υλοποίηση της εθνικής στρατηγικής και επιμέρους μέτρων πολιτικής. Το Συμβούλιο συνεδριάζει σε τακτική βάση και οι εργασίες του υποστηρίζονται από τον Επικεφαλής Επιστήμονα (ex-officio μέλος) και τη Διεύθυνση Έρευνας και Καινοτομίας της Γενικής Διεύθυνσης Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων, Συντονισμού και Ανάπτυξης (ΓΔ ΕΠΣΑ), η οποία εκτελεί χρέη Γραμματείας του ΕΣΕΚ. Ως μέλη του ΕΣΕΚ ορίζονται άτομα υψηλού κύρους με εμπειρογνωμοσύνη στα θέματα έρευνας, καινοτομίας και επιχειρηματικότητας. Στο Συμβούλιο είναι δυνατή η συμμετοχή ατόμων που προέρχονται από το δημόσιο ή τον ιδιωτικό τομέα, που δραστηριοποιούνται στην Κύπρο ή το εξωτερικό, καθώς και ατόμων που δεν είναι Κύπριοι. Τα μέλη διορίζονται από το Υπουργικό Συμβούλιο, μετά από πρόταση του αρμόδιου Υπουργού, για τριετή θητεία η οποία μπορεί να ανανεωθεί.

ΕΠΙΠΕΔΟ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

(γ) Επικεφαλής Επιστήμονας (Chief Scientist)
Ο Επικεφαλής Επιστήμονας επιτελεί συντονιστικό και καθοδηγητικό ρόλο για το επίπεδο πολιτικής του εθνικού πλαισίου. Ειδικότερα, ο Επικεφαλής Επιστήμονας έχει συντονιστικό και εποπτικό ρόλο ως προς τη διαμόρφωση Πολιτικής Έρευνας & Καινοτομίας (Ε&Κ) και τη λειτουργία του εθνικού συστήματος διακυβέρνησης Ε&Κ, συμπεριλαμβανομένων των Τμημάτων και Φορέων που εμπλέκονται τόσο στο επίπεδο πολιτικής όσο και στο τεχνοκρατικό επίπεδο. Επιπρόσθετα, ο Επικεφαλής Επιστήμονας υποστηρίζει το έργο του ΕΣΕΚ για τη διαμόρφωση εισηγήσεων Στρατηγικής Ε&Κ, καθώς και εισηγήσεων αναφορικά με τη δομή και τη λειτουργία του συστήματος διακυβέρνησης. Ο Επικεφαλής Επιστήμονας διορίζεται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και ο διορισμός του ισχύει μέχρι τη λήξη της θητείας του Προέδρου της Δημοκρατίας ή μέχρι να τερματιστεί από τον Πρόεδρο. Υποστηρίζεται διοικητικά από τη Διεύθυνση Ε&Κ της Γενικής Διεύθυνσης Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων, Συντονισμού και Ανάπτυξης (ΓΔ ΕΠΣΑ) και διορίζεται ex-officio πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας (ΙδΕΚ).

Παράλληλα ορίζεται Συντονιστής Ε&Κ σε κάθε Υπουργείο, από το υφιστάμενο προσωπικό.

(δ) Διεύθυνση Έρευνας & Καινοτομίας, ΓΔ ΕΠΣΑ
Σημειώνεται ότι η Γενική Διεύθυνση Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων, Συντονισμού και Ανάπτυξης (ΓΔ ΕΠΣΑ), είναι μια ανεξάρτητη κυβερνητική υπηρεσία η οποία διοικητικά υπάγεται στον Υπουργό Οικονομικών.

Η Διεύθυνση Έρευνας & Καινοτομίας (ΓΔ ΕΠΣΑ), έχει τις ακόλουθες αρμοδιότητες:
• συντονισμός, υποστήριξη και παρακολούθηση της υλοποίησης της Εθνικής Στρατηγικής Έρευνας & Καινοτομίας (Ε&Κ),
• σχεδιασμός και συντονισμός θεμάτων πολιτικής Ε&Κ,
• καθήκοντα Γραμματείας ΕΣΕΚ
• διοικητική υποστήριξη του Επικεφαλής Επιστήμονα, πρόσθετα από την στήριξη του Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας (ΙδΕΚ).

Ο συντονισμός της Εθνικής Στρατηγικής Ε&Κ και η διαχείριση των θεμάτων πολιτικής γίνεται υπό την καθοδήγηση του Επικεφαλής Επιστήμονα και του αρμόδιου Υπουργού.

Επιπρόσθετα, η Διεύθυνση Έρευνας & Καινοτομίας είναι επιφορτισμένη με την εκπροσώπηση της Κυπριακής Δημοκρατίας στα σχετικά Ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, οργανισμούς και ομάδες εργασίας, συμπεριλαμβανομένων των φορέων που ασχολούνται σε στρατηγικό επίπεδο με την εφαρμογή του Ορίζοντα 2020 και για την προετοιμασία διμερών και πολυμερών διακρατικών συμφωνιών για την προώθηση της συνεργασίας στον τομέα της Ε&Κ. Η Διεύθυνση Έρευνας & Καινοτομίας καθορίζει επίσης την πολυετή χρηματοδοτική στήριξη για την Ε&Κ μέσω του κρατικού προϋπολογισμού (με εξαίρεση τη χρηματοδότηση των Ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης). Συγκεκριμένα, παρέχει χρηματοδότηση στους βασικούς Φορείς Χρηματοδότησης Έρευνας στην Κύπρο, το Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΙδΕΚ), καθώς και θεσμική χρηματοδότηση στους Ερευνητικούς Οργανισμούς, όπως το Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου (ΙΝΓΚ), το Ινστιτούτο Κύπρου (ΙΚ), το Κέντρο Αριστείας για Έρευνα & Καινοτομία «ΚΟΙΟΣ» και το Ερευνητικό Κέντρο Αριστείας «Research Centre on Interactive Media Smart Systems and Emerging Technologies – RISE».


ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ

(ε) Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας
Το Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΙδΕΚ) αποτελεί τον εκτελεστικό βραχίονα της Κυβέρνησης για τα θέματα Έρευνας & Καινοτομίας (Ε&Κ). Είναι αυτόνομο Ίδρυμα ιδιωτικού δικαίου. Από το 1996, το ΙΠΕ είναι το κυρίως όργανο που είναι αρμόδιο για τον συντονισμό, την υποστήριξη και χρηματοδότηση δραστηριοτήτων έρευνας στην Κύπρο και οργάνωση της συμμετοχής της Κύπρου στα σημαντικότερα Ευρωπαϊκά Ερευνητικά Προγράμματα.

Η λειτουργία του εποπτεύεται από το Διοικητικό του Συμβούλιο το οποίο προεδρεύεται από τον Επικεφαλής Επιστήμονα. Στο Διοικητικό Συμβούλιο, συμμετέχουν επίσης, τα κύρια Υπουργεία που εμπλέκονται σε θέματα Ε&Κ, καθώς και εκπρόσωποι του επιχειρηματικού και ακαδημαϊκού τομέα και της ερευνητικής κοινότητας.

Εκτός από τα πιο πάνω Σώματα και Υπηρεσίες, υπάρχουν και Φορείς (Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού ή Δημοσίου Δικαίου) που διατυπώνουν τη δική τους πολιτική και στόχους σε Ε&Κ με βάση τα ενδιαφέροντα και τις ερευνητικές τους δυνατότητες, που σε ένα βαθμό συμφωνούν με τις εθνικές προτεραιότητες της Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης. Παράδειγμα αποτελούν τα τρία Δημόσια Πανεπιστήμια της Κύπρου (Πανεπιστήμιο Κύπρου (ΠΚ), Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου (ΤΕΠΑΚ) και Ανοικτό Πανεπιστήμιο (ΑΠΚ)), το Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου (ΙΝΓΚ), το Ινστιτούτο Κύπρου (ΙΚ), και τα Δημόσια Ερευνητικά Τμήματα/Ινστιτούτα, όπως είναι το Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών, το Τμήμα Αλιείας και Θαλασσίων Ερευνών κτλ.