Ευρωπαϊκή πολιτική

Από τη δεκαετία του 1950 η Συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ, 1951) και η Συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας (Ευρατόμ, 1958) περιλαμβάνουν διατάξεις για την έρευνα.
Το 1957 η Συνθήκη περί ίδρυσης της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ) αποτελεί το έναυσμα για την υλοποίηση πολλών ερευνητικών προγραμμάτων στους τομείς προτεραιότητας εκείνης της περιόδου, όπως η ενέργεια, το περιβάλλον και η βιοτεχνολογία.
Το 1983 το Ευρωπαϊκό Στρατηγικό Πρόγραμμα Έρευνας στον τομέα της τεχνολογίας των πληροφοριών (Esprit) δρομολογεί την υλοποίηση μιας σειράς ολοκληρωμένων ερευνητικών προγραμμάτων στον τομέα της τεχνολογίας των πληροφοριών, καθώς και αναπτυξιακά έργα και μέτρα μεταφοράς βιομηχανικής τεχνολογίας.
Το 1984 δρομολογείται το πρώτο πρόγραμμα-πλαίσιο (ΠΠ) για την έρευνα. Τα προγράμματα αυτά θα αποτελέσουν το κύριο μέσο χρηματοδότησης της έρευνας από την ΕΕ.
Το 1986 ένα ειδικό κεφάλαιο της Ενιαίας Ευρωπαϊκής Πράξης αναγνωρίζει την έρευνα ως επίσημη πολιτική της Κοινότητας. Στόχος της είναι η «ενίσχυση των επιστημονικών και τεχνολογικών βάσεων της ευρωπαϊκής βιομηχανίας και η προώθηση της ανάπτυξης της διεθνούς ανταγωνιστικότητάς της».
Το 2000 η ΕΕ εργάζεται για τη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας, ενός ενιαίου χώρου έρευνας που θα είναι ανοιχτός στον κόσμο και θα βασίζεται στην εσωτερική αγορά, όπου οι ερευνητές, η επιστημονική γνώση και η τεχνολογία θα μπορούν να κυκλοφορούν ελεύθερα.
Συγκεκριμένα, στις 18 Ιανουαρίου 2000, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε την ανακοίνωση "Για έναν ευρωπαϊκό χώρο στον τομέα της έρευνας", με στόχο να συμβάλει στη διαμόρφωση ενός περισσότερο ευνοϊκού γενικού πλαισίου για την έρευνα στην Ευρώπη. Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υιοθετήθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Μάρτιο του 2000. Ο Ευρωπαϊκός Χώρος Έρευνας αποτελεί κεντρικό σημείο της Στρατηγικής για την «Ευρώπη 2020» για μια έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη και αποσκοπεί «στη δημιουργία ενός ενιαίου χώρου έρευνας, βασισμένου στην Ενιαία Αγορά, όπου ερευνητές, επιστημονικές γνώσεις και τεχνολογία, κυκλοφορούν ελεύθερα και όπου η Ένωση και τα κράτη μέλη ενισχύουν την επιστημονική και τεχνολογική τους βάση, την ανταγωνιστικότητα και την ικανότητά τους να αντιμετωπίζουν συλλογικά τις μεγάλες προκλήσεις».

Το 2012, η Ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «Μια ενισχυμένη σύμπραξη του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας για αριστεία και ανάπτυξη» εντόπισε πέντε προτεραιότητες δράσης: «Αποτελεσματικότερα εθνικά συστήματα έρευνας», «Βέλτιστη διακρατική συνεργασία και ανταγωνισμός», «Μια ανοικτή αγορά εργασίας για τους ερευνητές», «Ισότητα μεταξύ των δυο φύλων και ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου στην έρευνα», «Βέλτιστη κυκλοφορία, πρόσβαση και μεταφορά επιστημονικών γνώσεων».

Ο Ευρωπαϊκός Χώρος Έρευνας (ΕΧΕ) παρουσιάστηκε στις 20 Απριλίου 2015, στο πλαίσιο της Επιτροπής Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας και Καινοτομίας (ERAC). Ο Ευρωπαϊκός Χώρος Έρευνας καθορίζει επτά προτεραιότητες δράσης για έξι τομείς προτεραιότητας οι οποίοι θεωρούνται ουσιαστικοί για την περαιτέρω ανάπτυξη του ΕΧΕ όπως καθορίζονται στην Ανακοίνωση της ΕΕ «Μια Ενισχυμένη σύμπραξη του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας για αριστεία και ανάπτυξη». Επιπρόσθετα, τον Μάιο του 2015, το Συμβούλιο Ανταγωνιστικότητας υιοθέτησε Συμπεράσματα σχετικά με τον Οδικό Χάρτη ΕΧΕ 2015-2020 καλώντας τα κράτη μέλη να υλοποιήσουν τον οδικό χάρτη του ΕΧΕ με τις κατάλληλες δράσεις στο πλαίσιο των οικείων σχεδίων δράσης ή στρατηγικών από τα μέσα του 2016.

Παράλληλα με τις πιο πάνω πρωτοβουλίες, το 2014 εγκαινιάζεται το μεγαλύτερο πρόγραμμα-πλαίσιο της ΕΕ στον τομέα της Έρευνας & Καινοτομίας, «Ορίζοντας 2020». Αποτελεί ένα σημαντικό μέσο χρηματοδότησης καθώς ο προϋπολογισμός του ανέρχεται στα €80 δις, τα περισσότερα εκ των οποίων θα χρηματοδοτήσουν έργα σε τρεις πυλώνες: την επιστημονική αριστεία, τη βιομηχανική πρωτοπορία και την αντιμετώπιση κοινωνικών προκλήσεων. Το Πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» εγκρίθηκε από τις κυβερνήσεις των κρατών μελών της ΕΕ και από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Εθνική Πολιτική

Τα βασικά εθνικά έγγραφα στρατηγικής και πολιτικής είναι τα ακόλουθα:

(1) Στρατηγικό Πλαίσιο για την Έρευνα & Καινοτομία (Ε&Κ) στην Κύπρο.
Υπό ετοιμασία.

(2) Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης της Κύπρου.

Η Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης της χώρας, αποτελεί το κύριο έγγραφο πολιτικής για την Ε&Κ στην Κύπρο. Η Στρατηγική, ετοιμάστηκε το Μάρτιο του 2015, υπό την ευθύνη της Γενικής Διεύθυνσης Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων, Συντονισμού και Ανάπτυξης (ΓΔ ΕΠΣΑ). Σημειώνεται ότι η ετοιμασία και η έγκριση της Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης αποτελούσε βασική εκ των προτέρων προϋπόθεση που έθεσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προς τα κράτη μέλη, κατά την προγραμματική περίοδο 2014–2020, για την αξιοποίηση πόρων από τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία για ενίσχυση της Ε&Κ σε τομείς όπου η κάθε χώρα διαθέτει ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα.

Εργαλείο υλοποίησης της Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης είναι το Σχέδιο Δράσης της Στρατηγικής, το οποίο αποτελείται από σχέδια χορηγιών του Υπουργείου Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας, του Πανεπιστημίου Κύπρου, του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος καθώς και σχέδια χορηγιών του προγράμματος-πλαισίου για την Ε&Κ «RESTART 2016-2020», το οποίο προωθεί το Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΙδΕΚ).

(3) Εθνικός Οδικός Χάρτης για την ολοκλήρωση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας.

Το 2017 διαμορφώθηκε από τη ΓΔ ΕΠΣΑ, ο Εθνικός Οδικός Χάρτης για την ολοκλήρωση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας (ΕΧΕ) 2016-2020, ο οποίος εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο τον Ιούλιο του 2017. Ο Εθνικός Οδικός Χάρτης ΕΧΕ περιγράφει την υφιστάμενη κατάσταση σχετικά με την εφαρμογή των προτεραιοτήτων του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας σε εθνικό επίπεδο και παρουσιάζει τις εθνικές προτεραιότητες και τις τρέχουσες και μελλοντικές δράσεις που αποσκοπούν στην αντιμετώπιση των επιμέρους προτεραιοτήτων του ΕΧΕ.